Dlaczego warto rozmawiać z dzieckiem?
Przemoc seksualna wobec dzieci jest powszechnym zjawiskiem – doświadczyło jej co piąte dziecko w Europie. 80 proc. dzieci wykorzystywanych seksualnie zostało skrzywdzonych przez znaną im osobę. Dzieci wykorzystane seksualnie przez osobę dorosłą zazwyczaj nikomu o tym nie mówią.
Rozmowy na temat zagrożenia wykorzystywaniem seksualnym mogą być trudne zarówno dla rodziców, jak i dla dzieci. Rodzice nie chcą przestraszyć ani zdenerwować dzieci. Czasami uważają, że jeszcze za wcześnie na poruszanie z dzieckiem takich zagadnień. Dzieci zaś nie zawsze rozumieją wyjaśnienia lub boją się takich tematów.
Dlatego właśnie proponujemy GADKI, czyli proste rozmowy na te trudne tematy, przeznaczone dla dzieci między 5 a 11 rokiem życia.
To bardzo ważne! Zachęcając dziecko do rozmowy, pokazując, że może z Tobą porozmawiać na każdy temat, a także ucząc je wyrażania swoich uczuć i emocji czy mówienia „nie” – uczysz dziecko, jak obronić się przed wykorzystywaniem seksualnym.
Czy rozmowa o wykorzystywaniu nie przestraszy dziecka?
Dziecko ma prawo do radosnego i bezpiecznego dzieciństwa. Nasze wskazówki są sformułowane w sposób przyjazny dla dzieci. Nie chcemy nikogo zdenerwować ani nastraszyć. Nie chcemy sprawić, by dziecko bało się, kiedy przytuli lub pocałuje je dorosła osoba. Używaj prostego i jasnego języka, a dziecko zrozumie Twój przekaz i będzie stosowało się do zasad.
Czy to oznacza, że muszę rozmawiać z dzieckiem o seksie?
Nie musisz rozmawiać z dzieckiem o seksie ani o zasadach zachowania bezpieczeństwa, jeżeli uważasz, że nie jest ono na to gotowe. Jeżeli jednak zacznie zadawać pytania, wykorzystaj ten moment, by przeprowadzić rozmowę. Pokaż mu, że traktujesz je poważnie, a dziecko będzie miało pewność, że może się do Ciebie zwrócić zawsze wtedy, gdy jest zaniepokojone.
Co zrobić, jeśli moje dziecko powie coś, co mnie zaniepokoi?
Jeżeli dziecko powie coś, co w jakikolwiek sposób Cię zaniepokoi, skonsultuj się z profesjonalistą, porozmawiaj z nauczycielem lub pedagogiem. Możesz także skorzystać z prowadzonego przez Fundację Dzieci Niczyje Telefonu dla Rodziców i Nauczycieli w sprawie Bezpieczeństwa Dzieci: 800 100 100. Nie ma się czego bać! Jesteśmy po to, aby wspierać rodziców i pomagać im radzić sobie w trudnych sytuacjach.
Jeżeli okaże się, że nie ma powodów do obaw, poczujesz ulgę, że to sprawdziłeś(-aś). Pamiętaj, dla Twojego dziecka to duże wsparcie, że może z Tobą o wszystkim porozmawiać. Niezależnie od tego zawsze okazuj dziecku miłość. Bądź z nim szczery(-a) i rozmawiaj otwarcie.
W rozmowie z dzieckiem może pomóc Ci specjalnie przygotowana broszura GADKI.
Proste rozmowy na trudne tematy
Rozmowy z dzieckiem na temat bezpiecznego zachowania na ulicy, bezpieczeństwa w domu czy podczas zabawy zwykle nie sprawiają rodzicom trudności i są dla nich naturalnym elementem wychowania.
Natomiast rozmowy z dzieckiem dotyczące unikania zagrożeń związanych z wykorzystywaniem seksualnym to dla rodziców stresujące przeżycie! Ale nie musi tak być. To mogą być proste rozmowy, podczas których rodzic nie będzie używał słów „wykorzystywanie seksualne”, a dziecko pozna zasady bezpiecznego zachowania. Na kilku kolejnych stronach pokażemy, jak to zrobić!
Kiedy zacząć GADKI z dzieckiem?
W jaki sposób i kiedy najlepiej rozpocząć z dzieckiem GADKI? To zależy wyłącznie od Ciebie.
W końcu to
Ty najlepiej znasz swoje dziecko! Będziesz wiedzieć, kiedy nadejdzie odpowiednia pora na rozmowę.
Poniższy przewodnik z pewnością Ci w tym pomoże.
Jak rozmawiać z dzieckiem?
Nie traktuj rozmowy dotyczącej zasad zachowania bezpieczeństwa jako jednorazowego wydarzenia. Znacznie lepiej jest rozmawiać na te tematy krócej, a częściej. Pomoże to dziecku zapamiętać kluczowe informacje i stosować się do przedstawionych zasad.
• Może się zdarzyć, że kiedy będziesz gotowy(-a) na przeprowadzenie rozmowy, nie będzie to dobry moment dla dziecka. Nie ma problemu! Najważniejsze, aby nie wymuszać rozmowy. Powinna być czymś naturalnym. Po prostu – poczekaj na odpowiednią chwilę.
• Nawiązywanie i podsuwanie prostych wskazówek na temat unikania zagrożeń, przy okazji różnych codziennych sytuacji, jest doskonałym sposobem zmierzenia się z tematem. Dzięki temu dziecko nie będzie miało wrażenia, że robisz mu wykład lub prawisz morały. Będzie to łatwiejsze i dla dziecka, i dla Ciebie!
GADKI
to rozmowy na temat kilku prostych zasad, które pomogą ochronić Twoje dziecko przed wykorzystywaniem seksualnym. Dzieci dowiedzą się z nich, że to one decydują o swoim ciele, zawsze mają prawo powiedzieć „nie” i powinny szukać pomocy, jeżeli coś je niepokoi lub martwi.
Każda z liter wchodzących w skład słowa „GADKI” odnosi się do różnych wskazówek, które pomogą dziecku zachować bezpieczeństwo.
Gdy mówisz „nie”, to znaczy „nie”
Dziecko ma prawo powiedzieć „nie” – także bliskiej i znanej osobie, nawet komuś z rodziny. Taki komunikat powinien być akceptowany i szanowany przez osoby dorosłe. Pokazuje on, że dziecko potrafi postawić granice i sprawuje kontrolę nad swoim ciałem. Zdarza się czasem, że musisz postąpić wbrew woli dziecka, aby zapewnić mu bezpieczeństwo, np. kiedy przechodzicie przez ulicę lub kiedy uważasz, że już pora położyć się spać. Wyjaśnij wtedy dziecku, dlaczego konkretne działanie jest konieczne. Jeżeli dziecko jest w stanie powiedzieć „nie” swoim najbliższym, bardziej prawdopodobne jest, że powie „nie” komuś obcemu w zagrażającej sytuacji.
Alarmuj, gdy potrzebujesz pomocy
Ta zasada dotyczy bezpośredniego zagrożenia, kiedy ważna jest błyskawiczna reakcja i dziecko powinno natychmiast wezwać pomoc. Odnosi się to także do spraw, które niepokoją dziecko i sprawiają, że czuje się smutne lub przestraszone. Wyjaśnij mu, że zawsze powinno zwrócić się do osoby dorosłej, której ufa. Przypomnij dziecku, że niezależnie od problemu, to nie ono jest winne i nie będzie miało kłopotów dlatego, że poprosi o pomoc. Zaufaną osobą może być rodzic, ale to może być także nauczyciel, starszy brat lub siostra albo mama czy tata najlepszego przyjaciela. Może to być także konsultant Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży – 116 111.
Wskazówka dla rodziców:
Czasem może być tak, że dziecko zwróci się o pomoc, a ktoś mu
np. nie uwierzy lub nie zareaguje w odpowiedni sposób. Warto uprzedzić dziecko, że jeżeli zdarzy
się coś złego lub niepokojącego, powinno szukać pomocy tak długo, aż ktoś go wysłucha i udzieli
wsparcia.
Dobrze zrobisz, mówiąc o tajemnicach, które Cię niepokoją
Pomóż dziecku zrozumieć, że rozmawiając o niepokojących sprawach, nie narobi sobie kłopotów. Wyjaśnij mu różnicę między „dobrymi” a „złymi” tajemnicami. Niektóre tajemnice, jak np. prezent – niespodzianka dla siostry czy brata, mogą być dobre. Jednak nikt nigdy nie powinien zmuszać dziecka, aby trzymało w tajemnicy coś, co je niepokoi, smuci lub przeraża! Tajemnice są bronią osób, które chcą skrzywdzić dziecko. Powiedzenie typu: „To nasza mała tajemnica!” jest sposobem na to, aby sprawić, że dziecko będzie milczało. Dziecko nie musi się bać i dochowywać przykrych sekretów. Tajemnice nigdy nie mogą być powodem dyskomfortu dziecka.
Koniecznie pamiętaj, że Twoje ciało należy do Ciebie
Wytłumacz dziecku, że nikt nie ma prawa zmuszać go do robienia czegoś, co powoduje dyskomfort – na przykład dotykać intymnych części ciała, przytulać, czy całować w sposób, który sprawia dziecku przykrość lub zawstydza. Jeżeli ktokolwiek próbuje to zrobić, dziecko powinno powiedzieć o tym zaufanej osobie dorosłej.
Intymne części ciała są szczególnie chronione
Wszystkie części ciała okryte bielizną są szczególnie chronione. Nikt nie może prosić dziecka, by pokazało lub pozwoliło dotknąć tych miejsc. Jeżeli ktokolwiek będzie tego próbował, dziecko powinno wiedzieć, że może powiedzieć „nie” i zaalarmować zaufaną osobę. W niektórych sytuacjach, jak np. podczas kąpieli lub w czasie wizyty u lekarza czy pielęgniarki, dotknięcie intymnych części ciała dziecka może okazać się konieczne. Jednak te osoby powinny dokładnie wyjaśnić, dlaczego muszą to zrobić i zapytać dziecko o zgodę.
W rozmowie z dzieckiem może pomóc Ci przygotowana przez nas ulotka adresowana do dzieci.
Specjalnie dla dzieci przygotowaliśmy film animowany dotyczący zasad ochrony przed wykorzystywaniem.
Problem wykorzystywania seksualnego dzieci w Europie
Wykorzystywanie seksualne dziecka to różne zachowania włączające dziecko w aktywności seksualne: kontakty fizyczne (penetracja, dotyk), ekspozycje seksualne (ekshibicjonizm, prezentowanie pornografii), formy komercyjne (prostytucja i pornografia dziecięca). Do wykorzystywania seksualnego dzieci dochodzi głównie w środowiskurodzinnym, instytucjonalnym, rówieśniczym i w internecie.
Bardzo trudno jest uzyskać dokładne dane na temat skali problemu wykorzystywania seksualnego dzieci. Jest wiele powodów: ofiary nie mogą (małe lub niepełnosprawne dzieci) lub nie chcą (lęk, ochrona sprawcy, aktywne mechanizmy obronne) informować o swoich doświadczeniach. Zatajanie dotyczy szczególnie przypadków wewnątrzrodzinnego wykorzystywania seksualnego. W relatywnie nielicznych przypadkach ujawnienia przez dziecko doświadczeń wykorzystywania nie zawsze dochodzi do poinformowania organów ścigania.
Dlatego statystyki policyjne i sądowe nie pozwalają ocenić skali problemu wykorzystywania seksualnego dzieci. Ważnym źródłem informacji na temat skali problemu wykorzystywania seksualnego dzieci są badania retrospektywne, w których pyta się respondentów o ich doświadczenia z okresu dzieciństwa. Dane te pokazują znacząco większą skalę zjawiska, choć prawdopodobieństwo niedoszacowania jest nadal wysokie. Informacje retrospektywne pochodzące z różnych badań często trudno porównywać – badacze posługują się bowiem różnymi definicjami wykorzystywania seksualnego dziecka, różnice występują również w metodologii oraz badanej populacji (głównie pod względem wieku).
Dane badawcze pokazują,
że co piąte dziecko w Europie doświadczyło wykorzystywania seksualnego. Jest to uśredniony wynik metaanaliz badań skali problemu prowadzonych w krajach europejskich. I tak:
Analiza wyników badań retrospektywnych prowadzonych w 24 krajach europejskich pokazała, iż doświadczenia
wykorzystywania seksualnego w dzieciństwie do 16 roku życia deklarowało od 6 proc. do 36 proc. kobiet i
od 1 proc. do 15 proc. mężczyzn (Lampe 2002). Podobny rozkład wyników wykazują również inne
metaanalizy
(May-Chahal, Herczog 2003; Lalor, McElvaney 2012)
Badania prowadzone na reprezentatywnych próbach Polaków powyżej 15 roku życia pokazały, iż do 15 roku
życia wykorzystywania seksualnego przez osoby dorosłe doświadczało od 11 proc. do 16 proc. kobiet i od 6
proc. do 18 proc. mężczyzn
(Lew-Starowicz 2002, Sajkowska 2001, 2009, 2010).
Ogólnopolska Diagnoza Przemocy wobec Dzieci
prowadzona przez FDN pokazała, iż 12 proc. nastolatków w wieku od 11 do 17 lat padło ofiarą przynajmniej jednej formy wykorzystywania seksualnego. Ofiar wykorzystywania seksualnego jest zdecydowanie więcej wśród dziewcząt (19 proc.) niż chłopców (9 proc.).
Ocenia się,
iż w ok. 80 proc. przypadków dziecko znało sprawcę. Zdecydowana większość wyników badań pokazuje, że wykorzystywania seksualnego w dzieciństwie częściej doświadczają dziewczęta niż chłopcy.
Pomocnik w GADKACH
Na tej stronie znajdują się informacje o problemie wykorzystywania seksualnego dzieci oraz przyjazne dla dzieci materiały, które ułatwią Ci rozmowę.
Do obejrzenia
Specjalnie dla dzieci przygotowaliśmy film animowany dotyczący zasad ochrony przed wykorzystywaniem „GADKI z psem”.
Stop wykorzystywaniu
E-learning o ochronie dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym.
Do poczytania
Broszura “GADKI” to rozmowy na temat kilku prostych zasad, które pomogą ochronić Twoje dziecko przed wykorzystywaniem seksualnym.
Pobierz broszuręPlakat “GADKI” zawiera podstawowe informacje na temat zasad bezpieczeństwa.
Pobierz plakatW rozmowie z dzieckiem może Ci pomóc przygotowana przez nas ulotka adresowana do dzieci.
Pobierz ulotkęJak umiejętnie rozpoznać charakter zachowań seksualnych dzieci i młodzieży oraz jak właściwie reagować na nie. Więcej informacji znajdziesz w broszurze „Zachowania seksualne dzieci i młodzieży”.
Pobierz broszuręW naszym poradniku „Jak chronić dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym” znajdziesz kompleksowe informacje na temat problemu i wskazówki, jak ochronić dziecko przed przemocą seksualną.
Pobierz poradnikScenariusz krótkiego (2h) spotkania edukacyjnego dla rodziców, poruszającego kwestie rozmowy z dzieckiem o ochronie przed zagrożeniami związanymi z wykorzystywaniem seksualnym.
Pobierz scenariuszO kampanii
Według badań co piąte dziecko w Europie doświadczyło wykorzystywania seksualnego. Ocenia się, że w 80 proc. przypadków dziecko znało sprawcę i ufało mu. Fundacja Dzieci Niczyje, wraz z agencją reklamową Grey Group, realizuje kampanię „Dobre Wychowanie”, w ramach polskiej edycji akcji „1 na 5”, zainaugurowanej w 2010 r. przez Radę Europy.
Głównym adresatem kampanii są rodzice, którzy w naturalny i przyjazny sposób mają edukować dzieci, jak unikać zagrożeń związanych z wykorzystywaniem seksualnym, wplatając ten temat w codzienne, proste rozmowy z dziećmi. Przekaz kampanii opiera się na tzw. zasadzie GADKI – kilku wskazówkach, które pomogą dziecku ochronić się przed wykorzystywaniem.
- G – gdy mówisz „nie”, to znaczy „nie”
- A – alarmuj, gdy potrzebujesz pomocy
- D – dobrze zrobisz, mówiąc o tajemnicach, które Cię niepokoją
- K – koniecznie pamiętaj, że Twoje ciało należy do Ciebie
- I – intymne części ciała są szczególnie chronione
Do tej pory kampania została zrealizowana w 18 krajach Europy.
W Polsce krajowym koordynatorem kampanii jest Fundacja Dzieci Niczyje.
Materiały i przekazy kampanii
inspirowane są materiałami Rady Europy „Kiko and the Hand” oraz brytyjskiej organizacji
NSPCC „Underwear Rule”. Obydwie wspomniane akcje opierają się na tzw. bieliźnianej
zasadzie - zbiorze wskazówek dotyczących rozmów z dziećmi na temat ochrony przed
wykorzystywaniem.
Kontakt
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę
e-mail: gadki@fdds.pl www: gadki.fdds.pl
Kontakt dla mediów:
tel.: 507 052 514
e-mail: pr@fdds.pl
Jeżeli jesteś dzieckiem i trudno Ci porozmawiać z osobą dorosłą z Twojego otoczenia...
Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży – 116 111 może Ci pomóc. Prowadzimy bezpłatną i anonimową pomoc. Jesteśmy gotowi Cię wysłuchać. Zadzwoń do nas pod numer 116 111 lub odwiedź naszą stronę internetową www.116111.pl.
Porozmawiaj z nami
Jesteś rodzicem lub nauczycielem i chcesz porozmawiać o
bezpieczeństwie dziecka? Możesz skontaktować się z nami telefonicznie pod numerem Telefonu dla
Rodziców i Nauczycieli w sprawie Bezpieczeństwa Dzieci: 800 100 100 lub poprzez stronę www.800100100.pl.